De antioxiderende eigenschappen van de extracten van rozemarijn verschillen als gevolg van:

• De genetische- en groeicondities
• De geografische oorsprong
• De klimaatomstandigheden
• Het extractieproces
• De kwaliteit van de originele plant
• De oogstdatum
• De opslag en de verwerking

Rozemarijn kan in een groot aantal vormen worden ingenomen, waaronder:

• poeder
• thee
• extract
• olie

De verschillende vormen van rozemarijn kunnen ook verschillende effecten produceren. De extracten verschillen vooral afhankelijk van hoe de rozemarijn wordt geëxtraheerd en welke verbindingen er worden geëxtraheerd.

De geschiedenis

Hoewel rozemarijn oorspronkelijk uit het Middellandse Zeegebied komt, groeit het nu in een groot deel van de streken met een gematigd klimaat in Europa en Amerika. Rozemarijn is al duizenden jaren een gewaardeerde smaakmaker en wordt ook volop gebruikt in de natuurlijke geneeskunde. Een deel van de populariteit van rozemarijn kwam voort uit de wijdverspreide overtuiging dat rozemarijn het geheugen stimuleerde en het versterkte, waarvoor het trouwens nog steeds veel wordt gebruikt.

In het oude Griekenland plaatsten studenten rozemarijntwijgen in hun haar wanneer ze voor hun examens studeerden, droegen geleerden het ook in hun haar en gooide rouwende mensen het geurige kruid ook in het graf van de overledene als een symbool van herdenking.

In het oude Engeland veranderde het vermogen van rozemarijn om het geheugen te versterken het in een symbool van trouw en het speelde een belangrijke rol in de kostuums, de versieringen en de geschenken, die op bruiloften werden gebruikt.

Rozemarijnolie werd voor het eerst in de 14e eeuw gewonnen, waarna het werd gebruikt om in opdracht van de koningin van Hongarije Hongaars water mee te maken, wat de bijnaam is van een zeer populaire cosmetica die in die tijd werd gebruikt. In de 16e en 17e eeuw werd rozemarijn populair als een hulpmiddel voor de spijsvertering en gingen apothekers het verkopen.

Aangezien het moderne onderzoek zich vooral concentreert op de voordelige actieve componenten in rozemarijn, is onze waardering voor de therapeutische en de culinaire waarde van dit kruid vernieuwd.

De voedingswaarde van rozemarijn

Verse rozemarijn bevat veel soorten vitaminen zoals vitamine A, vitamine C, vitamine B6, thiamine, foliumzuur en mineralen zoals magnesium, calcium, koper, ijzer en mangaan. Het bevat ook in zijn fenolische verbindingen volop antioxidanten zoals diterpeen, carnosol en rozemarijnzuur, evenals essentiële oliën zoals cineol, camfeen, borneol, bornylacetaat, α-terpineol en α-pineen.

Het kruid is ook rijk aan voedingsvezels. Het is arm aan cholesterol en natrium maar rijk aan verzadigde vetten.

De voordelen voor de gezondheid van rozemarijn

1. Rozemarijn verbetert de hersenfunctie

Rozemarijn werd gedragen door Griekse geleerden om hun geheugen te verbeteren bij het afleggen van examens en dat geeft aan dat het mentale versterkende vermogen van rozemarijn al duizenden jaren bekend is.

In een onderzoek wordt dit fenomeen nog eens extra benadrukt. Bij de evaluatie van hoe de cognitieve prestaties van 144 deelnemers werden beïnvloed door aromatherapie met lavendelolie en rozemarijnolie ontdekten de onderzoekers dat:

“Rozemarijn voor een significante verbetering van de prestaties en de algemene kwaliteit van het geheugen en de secundaire geheugenfactoren kon zorgen.”

Waarschijnlijk vanwege het significante kalmerende effect “produceerde lavendel ook een significante afname in de prestaties van het werkgeheugen en verminderde het voor zowel het geheugen als op aandacht gebaseerde taken de reactietijden.”

Rozemarijn hielp mensen ook om meer alert te worden.

Lavendel en rozemarijn riepen bij de proefpersonen een gevoel van ‘tevredenheid’ op.

Maar het beïnvloedt veel meer dan het geheugen, want uit onderzoeken is ook gebleken dat de etherische olie van rozemarijn kan helpen bij de behandeling en de preventie van de ziekte van Alzheimer (AD). De resultaten van dit onderzoek werden gepubliceerd in Psychogeriatricsen tijdens het onderzoek naar aromatherapie werden 28 ouderen met dementie (17 van hen hadden Alzheimer) getest.

Na het inhaleren van de geur van rozemarijn- en citroenolie in de ochtend en lavendel- en sinaasappelolie in de avond, werden er verschillende functionele beoordelingen uitgevoerd en alle patiënten vertoonden in relatie tot het cognitieve functioneren een significante verbetering in de persoonlijke oriëntatie en dit alles was zonder ongewenste neveneffecten. Over het algemeen concludeerden de onderzoekers dat “aromatherapie mogelijk en dan in het bijzonder bij AD-patiënten een potentieel heeft voor het verbeteren van de cognitieve functie.”

2. Rozemarijn beschermt de hersenen

Het carnosinezuur in rozemarijn beschermt de neuronen tegen oxidatieve stress en overstimulatie.

Carnosinezuur bouwt zich in de zenuwcellen en andere beschermende cellen in de hersenen op.

Het inhaleren van rozemarijnextract verbeterde ook de productie van NGF.

Carnosinezuur beschermt een bepaald deel van de hersenen (de midden cerebrale slagader) tegen weefselbeschadiging (ischemie-reperfusieschade) en het verminderde bij ratten de vorming van bloedstolsels en zwelling van de hersenen.

Carnosinezuur beschermt ook tegen oxidatieve stress, dat bij ratten Alzheimer en celdood in de hersenen (in de hippocampus) kan veroorzaken.

Rozemarijn voorkomt ook de vorming van bèta-amyloïde plaque, één van de belangrijkste oorzaken van de ontwikkeling van de ziekte van Alzheimer.

Andere cognitieve stoornissen, zoals dementie en ataxie, kunnen worden behandeld door de aanmaak van acetylcholinesterase (AChE) te onderdrukken. Rozemarijnzuur onderdrukte zelfs AChE bij lage doses met 85,8%.

3. Rozemarijn kan kanker bestrijden

In menselijke ovariumkankercellen stopten sommige actieve bestanddelen van rozemarijn de groei van kankercellen en doodde het zelfs bestaande kankercellen.

Er is een breed scala aan gegevens die de effectiviteit van rozemarijn tegen de ontwikkeling van bepaalde soorten kanker ondersteunen. Dit zijn onder andere:

• Leukemie
• Dikke darmkanker
• Alvleesklierkanker
• Borstkanker
• Prostaatkanker
• Eierstokkanker
• Baarmoederhalskanker
• Blaaskanker
• Leverkanker

Rosmarinezuur en rozemarijn-extracten verminderden de aanmaak van heterocyclische amines (HCA’s), wat kankerverwekkende moleculen zijn die worden aangetroffen in vlees zoals rundvlees, kip, varkensvlees en vis.
Rozemarijnextracten met de hoogste carnosinezuurconcentratie waren het meest effectief. In leverkankercellen verminderde carnosinezuur de levensvatbaarheid van de cel van 83,05% naar 2,5%.

4. Rozemarijn beschermt de huid

Uit een onderzoek met 10 gezonde proefpersonen is naar voren gekomen dat rozemarijnextracten de huid tegen UV-schade kon beschermen, waardoor de effectiviteit ervan ook met de tijd toenam.

Bij de vrijwilligers, die rozemarijnextracten ontvingen, konden de cellen het langer overleven. Deze bescherming helpt veroudering, kanker of schade door UV-licht te verminderen.

Rozemarijnolie is ook effectief tegen bacteriën die acné veroorzaken.

5. Rozemarijn verbetert astma

In een onderzoek dat werd gehouden onder 40 astmapatiënten (DB-RT) verminderden rozemarijnextracten verschillende symptomen van astma zoals:

• een piepende ademhaling
• pijn op de borst
• hoesten
• de productie van sputum (een mengsel van speeksel en slijm)

Bovendien verminderden rosmarinezuur en rozemarijnextracten ook bij ratten de productie van astma-geïnduceerde ontstekingscellen (eosinofielen, neutrofielen en mononucleaire cellen).

6. Rozemarijn beperkt de gewichtstoename

Bij ratten, die vetrijke diëten kregen, verminderden rozemarijnextracten in vergelijking met de ratten die dat niet kregen de gewichtstoename met 64% en de vetversterking met 57%.

Uit een ander onderzoek bleken vergelijkbare resultaten (69% verbeteringen ten opzichte van de controlegroep). Hoewel het extract de voedselinname niet verminderde, verhoogde het wel het vetverlies.

7. Rozemarijn heeft antioxiderende eigenschappen

Uit één onderzoek is ook gebleken dan rozemarijnextracten antioxiderende eigenschappen bevatten. De sterkte van de antioxidante effecten nam met de extractietijd toe.

De rozemarijnextracten waren beter in het stoppen van oxidatieve schade dan alledaagse antioxidanten zoals gebutyleerd hydroxytolueen (BHT), Trolox en ascorbinezuur.

8. Rozemarijn heeft antibacteriële eigenschappen

Rozemarijn-extracten stopten ook volledig de bacteriële groei in meerdere stammen van bacteriën (Gram-positieve en Gram-negatieve). De effecten waren voor de Gram-positieve bacteriën meer uitgesproken.

In één onderzoek waren de extracten zelfs in staat om 28 van de bestudeerde bacteriestammen te remmen.

Rozemarijn heeft ook schimmelwerende eigenschappen.

Rozemarijnextracten vertoonden ook antivirale eigenschappen tegen HIV, maar dan wel in schadelijke concentraties.

Carnosol is een niet-toxische verbinding in rozemarijn, die ook antivirale eigenschappen heeft. Het was echter niet zo effectief als de rozemarijnextracten.

9. Rozemarijn heeft ontstekingsremmende eigenschappen

Bij hogere doses verminderden rozemarijnextracten in menselijke cellen ook de productie van inflammatoire moleculen (zoals IL-1β, COX-1, TNFα en iNOS).

Het vermindert de productie van stikstofmonoxide, wat voor een ontsteking kan zorgen.

Essentiële olie van rozemarijn verminderde het veranderen van witte bloedcellen (leukocyten), een ander proces van de ontstekingsreactie aanzienlijk.

10. Rozemarijn voorkomt de vorming van bloedstolsels

Onderzoeken met ratten hebben aangetoond dat rozemarijn antithrombotische effecten bezit, wat betekent dat het het stollen van het bloed kan stoppen en de bloedstroom beperkt.

Dit effect komt hoogstwaarschijnlijk omdat rozemarijn de bloedplaatjesactiviteit, wat de moleculen zijn die verantwoordelijk zijn voor de stolling van het bloed, stopt.

Rozemarijn kan een maagzweer voorkomen

Onderzoeken met ratten hebben aangetoond dat rozemarijn anti-zwerende eigenschappen heeft. Rozemarijnextract verminderde, afhankelijk van het type extract, de zweren bij ratten met 44-51,8%. De antioxidanten in rozemarijn helpen dit effect teweeg te brengen.

11. Rozemarijn helpt om je darmen gezond te houden

Rozemarijnextract:

• Verlicht gasvorming en winderigheid.
• Verminderde infecties (bij ratten verminderde het colitis/infectie van de dikke darm).
• Zorgt voor afgifte van gal. Hierdoor neemt de kans op infectie af en kan de galopbouw de afweermechanismen van je darm versterken.
• Verhoogd de galstroom (bij ratten). Dit helpt de afscheiding van gal.
• Zorgt voor frequent urineren (bij ratten). Urine-opbouw kan uremie, wat een overloop van afvalproducten in het bloed is, veroorzaken. Urineretentie komt ook veel voor bij mensen met schildklierproblemen.
• Het kan ook helpen bij het bestrijden van darmaandoeningen zoals het prikkelbare darmsyndroom.

12. Rozemarijn beschermt de lever

Carnosol (dat wordt gevonden in rozemarijn) voorkwam bij ratten leverschade.

De consumptie van carnosol verlaagde malondialdehyde, een markeerder van oxidatieve stress in de lever, met 69%. Het beschermde ook het leverweefsel tegen vervorming en voorkwam de uitputting van leverglycogeen (energie-opslag moleculen).

Rozemarijnextract verminderde bij ratten ook het plasma glutamine pyrodruivenzuur transaminase met 72%.

13. Rozemarijn beschermt de longen

Het geven van supplementen met rosmarinezuur (te vinden in rozemarijn) voorkwam bij konijnen vochtophoping in de longen.

14. Rozemarijn vermindert pijn

In de traditionele geneeskunde werd rozemarijn gebruikt om pijnlijke menstruatie (dysmenorroe) te bestrijden en ook in het bijzonder tegen maagkrampen en nierkoliekpijn, hetgeen dat door de blokkering van urine van de nier naar de blaas pijn veroorzaakt.

Rozemarijnolie verlengde ook de tijd die het duurde voordat ratten reageerden op door warmte veroorzaakte pijn.

15. Rozemarijn kan spasmen verminderen

Rozemarijnbladeren hebben anti-epileptische eigenschappen.

Het vermindert spierspasmen. Onderzoeken met cavia’s hebben aangetoond dat rozemarijnolie spasmen in het hart verminderde.

16. Rozemarijn verbetert de stemming

In een onderzoek onder 144 vrijwilligers bracht de geur van rozemarijn, veel meer dan lavendelgeur of helemaal geen geur, gevoelens van voldaanheid teweeg.

Muizen die werden behandeld met rozemarijnbladinfusies vertoonden ook minder angst.

17. Rozemarijn helpt hoest te verminderen

Rozemarijnblaadjes helpen bij het vrijmaken van slijm en speeksel (sputum) om zo hoest te genezen.

18. Rozemarijn helpt het haar te groeien

Androgenetische alopecia, beter bekend als mannelijke kaalheid of kaalheid bij vrouwen, is een veel voorkomende vorm van haaruitval waarvan wordt aangenomen dat het verband houdt met iemands genetica en geslachtshormonen. Het ontstaat omdat een bijproduct van testosteron dihydrotestosteron (DHT) haarfollikels aanvalt, wat leidt tot permanent haarverlies, wat voor beide geslachten, maar vooral voor mannen die meer testosteron produceren dan vrouwen een probleem is.

In een onderzoek werd gekeken naar de effectiviteit van rozemarijnolie in vergelijking met een gebruikelijke conventionele vorm van behandeling (met minoxidil 2%) bij haarverlies als gevolg van androgenetische alopecia (AGA). Zes maanden lang gebruikten 50 proefpersonen met AGA rozemarijnolie, terwijl nog eens 50 proefpersonen minoxidil gebruikten. Na drie maanden zag geen enkele groep verbetering, maar na zes maanden zagen beide groepen een even grote toename van het aantal haartjes. De natuurlijke rozemarijnolie veroorzaakte, in vergelijking met de minoxidil, minder jeuk aan de hoofdhuid.

Een onderzoek met dieren toont ook het vermogen van rozemarijn aan om DHT bij patiënten met haarhernieuwde groei, die wordt verstoord door een testosteronbehandeling, te kunnen remmen.

19. Rozemarijn kan de bewegingsvrijheid verhogen

Het gebruik van rozemarijnolie verhoogde de beweging/activiteit bij ratten. De grotere activiteit is het gevolg van stijgingen van 1,8-cineol.

20. Rozemarijn bestrijdt artritis

Rozemarijn bestrijdt door oxidatieve schade aan de gewrichten en de omliggende weefsels te verminderen de progressie van reumatoïde artritis.

21. Bijwerkingen van het gebruik van Rozemarijn

Veel van de genoemde onderzoeken gebruiken hoge concentraties rozemarijnextract om de beoogde effecten te kunnen zien. Het ervaren van veel van de effecten, zoals het bestrijden van kanker, is daarom wellicht bij dagelijks gebruik van rozemarijn onwaarschijnlijk.

Supplementen met rozemarijn kunnen de vruchtbaarheid verminderen

De voortplantingsorganen van de rat werden na langdurig consumptie van rozemarijnbladextract kleiner. Het verminderde ook het aantal cellen, de mobiliteit en de dichtheid. Al deze factoren hebben een negatieve invloed op de vruchtbaarheid. Zwangere vrouwelijke ratten hadden ook meer kans op het verlies van de foetus.

22. Rozemarijn verhoogt jeuk aan de hoofdhuid

In een onderzoek (DB-RCT) met 50 permanente kalende patiënten, die rozemarijnolie gebruikten om het haar te laten groeien, verhoogde de olie de jeuk aan de hoofdhuid.

23. Rozemarijn kan de bloedglucosespiegels verhogen

Rozemarijn kan de bloedglucosewaarden verhogen. Bij konijnen met geïnduceerde diabetes verhoogden de glucosespiegels in twee uur met 55%.

24. Rozemarijnolie kan de huid irriteren

Bij personen met een zeer gevoelige huid kunnen badpreparaten met rozemarijnoliën dermatitis of roodheid van de huid veroorzaken (erytheem).

25. Rozemarijn kan convulsies veroorzaken

Hoewel rozemarijn stuiptrekkingen kan verminderen, kan bij hoge doses een verbinding in rozemarijn feitelijk epilepsie-achtige convulsies veroorzaken.

LET OP!

Zwangere vrouwen wordt geadviseerd om niet te veel rozemarijn te consumeren omdat dit een abortus kan veroorzaken. Vrouwen die borstvoeding geven, worden ook geadviseerd om rozemarijn maar met mate te gebruiken.

Diabetici en mensen met een hoge bloedsuikerspiegel wordt ook geadviseerd om rozemarijn met mate te consumeren, omdat het de bloedsuikerspiegel kan verhogen.

Dosering

Een meta-analyse ontdekte dat een doses rozemarijnextract van 0,1-100μg/ml het meest effectief was bij het bestrijden van kanker. Er is echter vanwege het hoge aantal concentraties dat in verschillende onderzoeken wordt gebruikt geen effectieve dosis voor menselijk gebruik vastgesteld.

Over het geheel genomen zijn rozemarijn supplementen door de FDA als veilig geclassificeerd en het is gebleken dat het bij ratten, zelfs bij hoge concentraties en langere perioden van gebruik maar zeer lage toxiciteit geeft.

Interacties met geneesmiddelen

Rozemarijn met geneesmiddelen tegen kanker

De combinatie van rozemarijn-extract met cisplatine, een middel tegen kanker, verhoogde de werkzaamheid van het geneesmiddel tegen humane ovariumkankercellen met 50% tot 85%.

Met rozemarijnextract met 5-fluorouracil verbeterde het meest voorkomende medicijn tegen dikkedarmkanker de uitkomsten door genen die bijdragen aan resistentie tegen geneesmiddelen te onderdrukken.

Rozemarijnzuur met bepaalde Vitamine D-derivaten verhoogde in meerdere onderzoeken naar leukemie de effectiviteit van het medicijn.

Rozemarijn met pijnstillers

De combinatie van rozemarijnolie met gewone pijnstillers zoals codeïne en Tylenol verhoogden bij ratten de pijnstolerantie.

Hoe kun je rozemarijn selecteren en hoe te bewaren?

Kies waar mogelijk voor verse rozemarijn omdat dat lekkerder is dan de gedroogde vorm van het kruid. De verse rozemarijn moet er fris uitzien en de twijgjes moeten diep saliegroen van kleur zijn en vrij zijn van gele of donkere vlekken.

Gedroogde kruiden en specerijen zijn op grote schaal verkrijgbaar in supermarkten en als je het daar niet kunt vinden, kun je ook de markt of een winkel voor specerijen proberen. Vaak hebben deze winkels een uitgebreide selectie van gedroogde kruiden en specerijen, die van superieure kwaliteit zijn. Net zoals bij andere gedroogde kruiden moet je bij het kopen van gedroogde rozemarijn biologisch geteelde kruiden selecteren, omdat dit je meer zekerheid geeft dat de kruiden geen residuen van bestrijdingsmiddelen bevatten en niet besproeid zijn (naast andere mogelijke schadelijke effecten kan de besproeing van rozemarijn leiden tot een significante daling van het carotenoïdengehalte).

Verse rozemarijn moet in de originele verpakking of verpakt in een licht vochtige papieren handdoek in de koelkast worden bewaard. Je kunt de twijgjes van rozemarijn ook in een bakje voor ijsblokjes, die bedekt zijn met water of bouillon, bewaren en die dan later kunnen worden toegevoegd bij het bereiden van soepen of stoofschotels. Gedroogde rozemarijn moet in een goed afgesloten pot op een koele, donkere en droge plaats bewaard worden en het zal ongeveer zes maanden vers blijven.

Tips voor het koken

Spoel de rozemarijn snel onder koud stromend water af en dep het dan droog. De meeste recepten vragen om rozemarijnblaadjes, die gemakkelijk van de stengel kunnen worden verwijderd. Je kunt ook de hele tak toevoegen aan seizoensoepen, stoofschotels en vleesgerechten en deze dan eenvoudig voordat je het serveert verwijderen.

Een paar eenvoudige suggesties:

• Voeg verse rozemarijn toe aan omeletten en frittata’s.
• Rozemarijn is een heerlijk kruid voor het kruiden van kip- en lamsgerechten.
• Voeg rozemarijn toe aan tomatensauzen en soepen.
• Zelfs lekkerder dan boter – pureer verse rozemarijnblaadjes met wat olijfolie en gebruik het als een dip, die je kunt eten met brood.

Tot slot…

Rozemarijn zou eigenlijk in iedere keuken beschikbaar moeten zijn. Naast het feit dat het veel voordelen voor je gezondheid heeft, is het ook nog eens erg smakelijk en kun je het op heel veel verschillende manieren bij het koken gebruiken. Gewoon een keer proberen!

Bronnen

www.optimalegezondheid.com/rozemarijn
www.jardiner-malin.fr/sante/romarin-bienfaits-vertus.html
home.naturopathe.over-blog.com/article-le-romarin-et-la-sante-72997052.html
www.passeportsante.net/fr/Solutions/PlantesSupplements/Fiche.aspx?doc=romarin_ps